5/5/2012

Th… Địa chỉ email này đã được bảo vệ từ spam bots, bạn cần kích hoạt Javascript để xem nó.
HỎI:

Chào bác sỹ!

Cháu đã hơn 30, người yêu cháu gần 50 tuổi. Cả hai đều quá bận với công việc, anh ấy thì hầu như ngày nào cũng uống rượu tiếp khách. Còn cháu thì rất mong có một đứa con vì mình cũng lớn tuổi rồi. Và cháu thật sự vui mừng khi phát hiện mình có thai được gần 4 tuần, nhưng khi cho anh ấy biết thì anh ấy mới cho cháu xem kết quả xét nghiệm tinh trùng là không thể có con (tiến tới nhanh là 0%, tỷ lệ sống 58%). Cháu không biết chuyện này là như thế nào nữa và đang hết sức lo lắng. Anh ấy một mực không tin chuyện này. Liệu việc cháu có thai thì chất lượng thai sẽ như thế nào?

Xin bác sỹ hãy cho cháu biết!

ĐÁP:
Chào chị,

Cách đây 5-6 năm, tôi có mổ cho một bệnh nhân. Sau mổ 4 tháng, anh đến khám bệnh, thông báo vợ có thai, nhưng anh không vui vì kết quả tinh dịch đồ của anh chỉ có 4% di động. Anh này không hiểu được vợ anh có con với ai (???) vì tinh trùng của anh đâu có bình thường (trên phiếu tinh dịch ghi rõ trị số bình thường là độ di động nhanh phải từ 25% trở lên).

Vài năm trước, tôi gặp một trường hợp chồng đã triệt sản mà vợ lại mang bầu 4 tháng. Bị gia đình chồng nghi ngờ, cô vợ rầu đến muốn tự tử. Khi thử tinh dịch thì phát hiện ra rằng, dù đã triệt sản nhưng anh chồng vẫn có vài con tinh trùng trong tinh dịch.

Nói như vậy để chị và hy vọng là người bạn của chị hiểu rằng: tinh trùng yếu không có nghĩa là không thể dính bầu. Chỉ khi nào trong tinh dịch không có tinh trùng thì mới không có con tự nhiên được thôi (tuy nhiên, nếu đi chữa trị để tinh dịch có tinh trùng trở lại thì vẫn có khả năng có con tự nhiên được). Tinh trùng vẫn còn là một “ẩn số” đối với y học. Y học có thể đưa ra con số bình thường của chiều cao cơ thể, của lượng đường trong máu v.v...nhưng vẫn chưa có một con số bình thường thuyết phục của tinh dịch. 30 năm trước, các bác sĩ cho rằng cần phải có trên 40 triệu tinh trùng/ml tinh dịch thì mới gọi là bình thường. Hơn 10 năm trước, con số "bình thường" này rút lại là 20 triệu con tinh trùng/ml tinh dịch. Và năm 2009 thì y học lại đưa ra con số "bình thường" thấp hơn, chỉ còn 15 triệu tinh trùng/ml tinh dịch thôi. Và biết đâu 10-20 năm nữa, con số "bình thường" sẽ còn thấp hơn nữa.

Một điều quan trọng là Tổ Chức Y tế Thế giới (WHO) khi đưa ra các con số của tinh dịch đồ chỉ gọi đó là "các giá trị tham khảo" (reference values) chứ không hề gọi là trị số bình thường (normal values). Chữ "bình thường" được tránh dùng vì người ta e rằng nhiều người sẽ vin vào đó để tin là mình không thể có con, các bác sĩ ham lợi sẽ dựa vào đó để hù bệnh nhân: "Tinh dịch đồ của ông đâu có bình thường, không có con được đâu. Muốn có con thì cần phải điều trị: phải uống thuốc, hay phải mổ, hay phải thụ tinh...". Dĩ nhiên, khi bệnh nhân đi điều trị thì bác sĩ sẽ là người hưởng lợi. Chuẩn tham khảo mà WHO đưa ra chỉ có ý nghĩa khuyến cáo: nếu tinh dịch đồ của bệnh nhân nằm dưới các con số tham khảo này thì khả năng sinh sản của bệnh nhân giảm, giảm chứ không có nghĩa là không thể; nếu không điều trị thì cơ hội có con của bệnh nhân thấp hoặc không xảy đến nếu có kèm theo các yếu tố khác như: giao hợp thưa, vợ lớn tuổi, vợ cũng có bệnh về sinh sản.... Chữ "trị số bình thường" in to chình ình trên các tờ xét nghiệm tinh dịch đã làm bao người lo lắng, kể cả những thanh niên trẻ chưa lập gia đình và cũng khiến một số ông chồng mất ngủ vì không tin vợ mình.

Gần đây có một biến thái khác của tinh dịch đồ là con số hình dạng bình thường. Nghiên cứu năm 2009 cho thấy những ai có tỉ lệ hình dạng tinh trùng dưới 3% thì khó có thai. Và thế là nở rộ tình trạng các tinh dịch đồ, ngoài dòng chữ "trị số bình thường" oan nghiệt, còn có thêm kết quả hình dạng bình thường chỉ có 1-2%, mặc dù mật độ và các chỉ số khác như độ di động, tỉ lệ sống đều cao. Thế là, các cặp vợ chồng lại được khuyên: "hình dạng tinh trùng như thế này thì phải điều trị thôi, nếu không thì không có con tự nhiên được".

Tôi vẫn thường lấy ví dụ về chuyện hùn hạp để có con. Muốn có một đứa bé cần có 10 đồng, trong đó 5 đồng (50% vốn) của chồng và  5 đồng (50% vốn) của vợ. Nếu chồng yếu vốn (tinh trùng yếu), chỉ góp được 1 đồng thôi, mà gặp vợ khỏe, mạnh vốn, góp được 9 đồng thì hai vợ chồng vẫn đẻ con sòn sòn. Trường hợp anh bạn của chị, dù tinh dịch của anh ấy yếu, độ di động là 0% (nhưng trong số hằng chục triệu, hàng trăm triệu con tinh trùng mỗi lần xuất tinh, vẫn có, dù rất ít, những con khỏe, bơi mạnh, di động nhanh) thì xem như anh ấy chỉ có 1 đồng, nếu gặp người phụ nữ chỉ có 5 đồng thì hai người không có con được. Nhưng nếu anh ấy gặp người phụ nữ mạnh, góp 9 đồng, hay một người phụ nữ chỉ có 7 đồng, nhưng một ngày đẹp trời, vốn tăng lên 9 đồng, thì hai người vẫn có con với nhau tự nhiên được.

Khẳng định quan hệ cha-con, mẹ-con về mặt sinh học thì chỉ có xét nghiệm DNA mới có giá trị. Nhưng xét nghiệm này thường chỉ cần tới khi có vấn đề pháp lý, còn trong đại đa số trường hợp khác, chỉ cần hiểu vấn đề, tin nhau là đủ kết luận rồi.

Hy vọng rằng câu trả lời của tôi sẽ giúp anh chị giải tỏa được vấn đề tế nhị giữa hai người.

Và cũng mong rằng, các phòng xét nghiệm ở Việt Nam không còn in dòng chữ "trị số bình thường" hết sức tai hại trên các phiếu xét nghiệm tinh dịch nữa, mà nên dùng đúng chữ mà WHO đã dùng: Reference values (các giá trị tham khảo).

Sau cùng, về chất lượng của thai thì chị cần đến bác sĩ sản khoa khám thai, để được thử máu, siêu âm thai...đánh giá chính xác hơn.

TS BS Nguyễn Thành Như

9/3/2013

LỜI CẢM ƠN:

Chào Bác sỹ!

Sau những tháng ngày hồi hộp, lo lắng thì giờ đây cháu đã là một người mẹ hạnh phúc. Bé con sinh ra lành lặn, thậm chí rất khôi ngô, tuấn tú. Thật sự cảm ơn Bác sỹ vì sau khi nhận được thư trả lời của Bác, cháu đã yên tâm hơn, dù trong lòng vẫn còn hoang mang, nếu đúng như những gì bố của đứa bé nói là không thể, khả năng dị dạng rất cao…Có gì đau khổ hơn khi phải dứt bỏ giọt máu của mình. Cháu đã đấu tranh tư tưởng để giữ lại cái thai đó, mặc cho những ánh mắt dè bỉu, khinh thường của mọi người, những lời nói cạnh khóe, thậm chí bố của đứa bé còn bán tín, bán nghi rằng “cái thai đó chắc gì là của mình???”. Cũng có lúc công việc của cháu không được suôn sẻ, cháu rơi vào bế tắc, nhưng rồi cứ nghĩ đến giây phút mình được làm mẹ, cháu lại cố gắng hơn. Nhờ có sự phân tích của Bác sỹ và sự động viên của người thân mà cháu vững tâm hơn, và cũng coi như mình đang chơi một ván bài cho cuộc đời mình. Đây là quãng thời gian cực kỳ gian nan mà cháu đã trải qua.

Cảm ơn Bác sỹ, chúc Bác ngày nghỉ cuối tuần vui vẻ!

TRẢ LỜI:

Mail của chị rất xúc động. Cho dù chị là người có đạo Thiên Chúa hay không, tôi vẫn cầu mong Chúa và Đức Mẹ giúp chị nhiều sức mạnh, cháu bé khỏe mạnh, nên người, không phụ lòng mẹ cha.

BS Như